Tôi còn nhớ đại tá, nhà văn Đoàn Hoài Trung có lần nhờ tôi tìm giúp một anh chị nào đó giỏi tiếng Séc để nhờ dịch “đứa con tinh thần”, tiểu thuyết “Ngọt ngào vị đắng” của anh sang tiếng Séc. Đã nhiều năm tham gia giảng dạy tiếng Séc và làm việc tại trường Đại học Ngoại ngữ, nay là Đại học Hà Nội, tôi hiểu rất rõ dịch một tác phẩm văn học sang tiếng nước ngoài đâu phải là việc dễ, không phải ai cũng làm được. Dịch sao để người đọc ngôn ngữ dịch cũng phải cảm nhận được như người đọc ngôn ngữ gốc. Tôi nghĩ các bạn người Séc giỏi tiếng Việt dịch chắc đỡ “vất vả” và “chuẩn” hơn.

Tôi đã hỏi một vài người bạn và người quen, những nhà Việt Nam học người Séc, nhưng không ai nhận lời, bởi họ hiểu những thách thức mà người dịch sẽ gặp phải. Tôi không vui khi phải thông báo cho tác giả Đoàn Hoài Trung điều này. Thời gian cứ trôi đi, tôi cũng bận bịu với công việc của mình. Một hôm Đoàn Hoài Trung gửi cho tôi bản thảo đã được dịch ra tiếng Séc và nhờ hiệu đính. Tôi đã đọc một số trang và thấy mình không đủ năng lực để hiệu đính và cảm thấy bản dịch chưa ổn, thực sự cần có một người bạn Séc nào đó nhiệt tình để dịch sang tiếng Séc.

Tình cờ khi ngồi xem lại những bức ảnh năm xưa, tôi nhớ đến đã từng gặp Hilda Suchová cùng chồng và các con trong buổi gặp mặt một số cựu sinh viên tiếng Séc khóa 1987-1988 của chúng tôi, tại Praha hè năm 2011. Hôm đó tôi mới biết chồng của chị là một trong các cựu sinh viên Việt Nam ấy. Tôi đã giới thiệu tác giả Đoàn Hoài Trung để liên hệ với Hilda Suchová. Một thời gian sau tôi nhận được tin vui từ Đoàn Hoài Trung “Rất vui là Hilda đồng ý dịch giúp em cuốn tiểu thuyết Ngọt ngào vị đắng.” Quả thật Đoàn Hoài Trung đã mất rất nhiều thời gian để tìm được người dịch cho “đứa con tinh thần” của mình.

Hilda Suchová gốc là người Slovakia, chị sống nhiều năm ở Séc và chị có hai quốc tịch: Séc và Slovakia. Chị là thạc sĩ  chuyên ngành tiếng Anh và châu Phi học. Chị đã học tại Khoa Triết, trường Đại học Tổng hợp Karlova (Sác-lơ) Praha. Cũng chính tại Praha chị đã quen với người chồng tương lai của mình. Hilda Suchová là người mẹ của bốn cậu con trai. Chị đã sống cùng chồng và các con 5 năm tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Hilda thích chơi đàn piano, thích ăn phở, thích ăn nem và rất thích đọc sách. Quả thực Hilda đã dành nhiều đêm miệt mài để dịch Ngọt ngào vị đắng.

Ước muốn của Đoàn Hoài Trung là cuốn tiểu thuyết Ngọt ngào vị đắng được dịch ra tiếng Séc, tiếng nói của quê hương thứ hai không chỉ của anh, của rất nhiều anh em bè bạn, những người đã sống, học tập và làm việc tại Tiệp Khắc, nay đã trở thành hiện thực.

Xin chân thành cảm ơn tác giả Đoàn Hoài Trung đã dành tặng một cuốn tiểu thuyết hay mà trong đó chúng tôi nhìn thấy những hình ảnh về cuộc đời sinh viên, những năm tháng tuổi trẻ, nhìn thấy những kỷ niệm về quê hương thứ hai của chính mình và cũng xin được nồng nhiệt cảm ơn dịch giả Hilda Suchová đã dành tặng chúng ta một bản dịch hay giúp bạn đọc Séc có cơ hội hiểu thêm về cuộc sống của sinh viên Việt Nam tại Tiệp Khắc năm xưa, hiểu thêm về con người Việt Nam và không chỉ có vậy giúp chúng tôi học, hiểu và cảm thu thêm những nét đẹp của tiếng Séc, ngôn ngữ mà chúng tôi đã gắn bó và yêu thích. Phó Đại sứ Karel Šrol đã chia sẻ với tôi “Quả thật đó là bản dịch hay (Opravdu je to krásný překlad)”.

Xin chúc mừng và một lần nữa chân thành cảm ơn tác giả Đoàn Hoài Trung và dịch giả Hilda Suchová đã dành tặng chúng ta “Ngọt ngào vị đắng” (Sladká hořkost), cuốn sách song ngữ Việt-Séc đầu tiên.

Trần Minh Hiền

Xin giới thiệu với bạn đọc một trích đoạn của “Ngọt ngào vị đắng” (Sladká hořkost). 

Dòng suối Tiên một buổi sáng mùa hè êm ả. Nước chảy róc rách. Hai bên bờ lau sậy um tùm. Đó đây, những bông hoa chuối đỏ tươi. Những viên đá cuội nằm rải dọc suối như những chùm trứng ngỗng trời lúc màu đen xì, lúc lại ánh lên lấp lánh khi mặt trời chiếu xuống và dòng nước ào qua. Ở một khúc quanh, dòng suối bị bẻ cong đột ngột, nước xoáy sâu thành vũng. Xa hơn một quãng về hạ lưu, một bãi cỏ xanh như tấm thảm trải dài điểm thêm một vài bông cúc trắng hoang dại nở xòe nghiêng ngả trước những cơn gió lướt qua. Xa xa, đỉnh núi Labiang ẩn hiện sau những đám mây trắng. Không gian trong trẻo và thanh bình quá. Chỉ có tiếng suối róc rách, hát mãi bản tình ca bất diệt của thiên nhiên. Tiếng xào xạc của những  ngọn gió núi mơ hồ. Trong rẫy nhà ai, sầu riêng đang vào độ chín. Những quả sầu riêng tủa gai nhọn hoắt như gợi tới những trắc trở, đau buồn… Văn thong thả bước trên thảm cỏ xanh. Nắng trưa dìu dịu. Đoàn công tác của anh chỉ chừng có một giờ đồng hồ để nghỉ ngơi, sau đó lại tiếp tục cuộc hành trình về Đà Lạt. Trong bữa cơm trưa, Văn tình cờ ngồi đối diện với Maruska, một cô gái Tiệp 16 tuổi đi du lịch theo các chú chuyên gia. Anh cũng được biết thêm, cô bé tóc nâu có sống mũi cao, nước da trắng mịn, nét mặt thanh tú ấy là con của một nữ giám đốc nhà máy bia nổi tiếng. Đoàn của anh có nhiệm vụ tiền trạm cho buổi làm việc của nữ giám đốc ấy trong vài ngày tới. Cuộc gặp gỡ tình cờ vừa rồi như thức dậy trong tâm trí anh những kỷ niệm khó quên của thời trai trẻ. Văn ngạc nhiên đến sững sờ khi cô bé ấy có những nét của Alena, người yêu cũ của anh. Một người con gái đã tạc vào lòng anh những kỷ niệm mà dù lớp bụi thời gian có cao dày đến mấy cũng không lấp nổi… Văn ngồi xuống bãi cỏ. Bầu trời bao la chỉ có những đám mây trắng bay qua lặng lẽ. Văn mơ màng như đang sống trong hồi tưởng.  Những kỷ niệm trôi chầm chậm như những thước phim quý giá, đưa anh về mười sáu năm trước.

V letní ráno byla říčka Tien klidná. Voda zurčela. Po obou stranách jí prorůstalo husté rákosí. Mezi nimi občas zazářily červené květy banánovníků. Oblázky byly roztroušeny podél proudu jako husí vejce, někdy černé, někdy lesklé, to když na ně svítilo slunce a voda je přelévala. V místě, kde řeka měnila směr, se proud náhle ohýbal a vířil vodu do hloubky. Trochu opodál ho lemoval koberec zeleného trávníku nazdobený divokými bílými sedmikráskami. Byly již rozkvetlé a rozevláté větrem. V dálce se za bílými mraky skrývaly vrcholy Labiangu. Tichý, klidný prostor. Pouze šumění vody, jako nikdy nekončící milostná písnička. Na vrcholcích hor šelestil vítr. V něčí zahradě dozrávaly duriany. Ježily své ostré hroty varující před neštěstím, smutkem… Van kráčel po zelené trávě. Svítilo příjemné polední slunce. Jeho pracovní tým měl k odpočinku pouhou hodinu, poté musí pokračovat v cestě do Dalatu. Během oběda se náhodně posadil naproti Marušce, šestnáctileté české dívce, která přicestovala se specialisty. Dověděl se, že dívka s tmavými vlasy, vysokým nosem, hladkou bílou kůží a jemnou pletí je dcera ředitelky slavného pivovaru. Jeho skupina má pro ni v příštích dnech připravit podmínky. Náhodné setkání probudilo v jeho mysli vzpomínky na nezapomenutelné mládí. Když viděl, že Maruška se tolik podobá jeho dávné lásce Aleně, ohromilo ho to. Lásce, která mu v srdci zanechala vzpomínky, a i když čas plyne a je tomu již tak dlouho, nezapadly prachem. Van se posadil do trávy. Na obloze se jen tiše vznášely bílé mraky. Zasnil se a přehrával si svou minulost. Pomalu se nechal unášet vzpomínkami, vzácnými obrazy, které ho vracely šestnáct let zpátky.